Podsumowanie projektu Społeczni Ekodoradcy
Społeczni ekodoradcy ruszyli do posiadaczy przestarzałych pieców
Projekt Społeczni ekodoradcy realizowaliśmy pod hasłem „Ruszamy do walki ze smogiem w Toruniu”, ponieważ dotyczył on problemu zanieczyszczeń powietrza, których źródłem jest to, czego używa się do ogrzewania domów i mieszkań.
Dzięki zaangażowaniu 10 osób, które pełniły rolę społecznych ekodoradców dotarliśmy do 532 mieszkańców i mieszkanek najbardziej zanieczyszczonych smogiem okręgów Torunia: Wrzosów, Bydgoskiego Przedmieścia, Starówki, Podgórza i Rudaka. Ekodoradcy docierali do posiadaczy przestarzałych pieców na paliwa stałe w celu poinformowania o konieczności ich likwidacji (zgodnie z zapisami uchwały antysmogowej dla województwa kujawsko-pomorskiego) oraz dostępnych w Toruniu punktach, gdzie można uzyskać dofinansowanie na wymianę ogrzewania.
Zadaniem społecznych ekodoradców było także zbieranie informacji o barierach w wymianie źródeł ogrzewania po stronie ich właścicieli, którzy zobowiązani są do podjęcia tego przedsięwzięcia.
W trakcie odwiedzin mieszkańców i mieszkanek ekodoradcy przeprowadzili 138 sondaży, dzięki którym wiemy, że większość osób badanych (85 ankietowanych) nie planuje wymiany pieców w najbliższym roku. Z kolei wśród osób, które zamierzają wymienić źródło ogrzewania wiele skorzysta z dofinansowania. Możemy zatem powiedzieć, że gotowość do wymiany źródła ogrzewania idzie w parze z wiedzą o możliwościach wsparcia finansowego w realizacji tej inwestycji.
Bariery w wymianie źródeł ogrzewania wśród posiadaczy starych pieców
Wśród osób, które nie podjęły jeszcze decyzji, że wymienią przestarzałe piece dominują trzy główne bariery. Pierwsza z nich dotyczy braku środków finansowych na realizację inwestycji. Dla wielu osób (42 ankietowanych z 85), szczególnie w trudniejszej sytuacji finansowej, poziom dofinansowania jest zbyt niski, a dotacja sama w sobie nie rozwiązuje problemu. W większości przypadków dotacje mają charakter zwrotu kosztów, a osoby badane przez ekodoradców nie są w stanie wyłożyć własnych środków na inwestycję. Prefinansowanie oferowane w ramach programu dotacji Czyste Powietrze obejmuje tylko część osób o najniższych dochodach, a nie dochodach niskich czy przeciętnych, dla których wyłożenie 20 tysięcy złotych także nie jest możliwe.
Kolejną barierą jest trudność w podjęciu decyzji o nowym źródle ogrzewania. Wpływa na to zmieniająca się sytuacja cen prądu i gazu, a także paliw stałych. Badani (42 z 85 osób ankietowanych) obawiają się wzrostu kosztów po wymianie źródła ogrzewania.
Ostatnią z najczęściej wskazywanych barierą w wymianie źródła ogrzewania jest obawa przed realizacją inwestycji, zarówno od strony formalnej (przygotowanie wniosku o dofinansowanie, przygotowanie dokumentacji), jak i wykonawczej (wybór odpowiedniej firmy instalatorskiej, przeprowadzenie remontu).
Analogiczne, do wskazywanych przez osoby badane obaw, oczekiwane są formy zachęt i wsparcia do wymiany przestarzałych pieców: wiedza o kosztach ogrzewania z różnych źródeł ciepła, wsparcie krok po kroku w realizacji inwestycji od strony formalnej i wykonawczej oraz większe dofinansowania i inny sposób dystrybucji dotacji, który zmniejszałby konieczność angażowania własnych środków finansowych.
Czy ekodoradztwo jest potrzebne i w jaki sposób je prowadzić?
Spostrzeżenia zebrane od społecznych ekodoradców oraz od osób z urzędów gmin i miast z województwa kujawsko-pomorskiego podczas warsztatów wymiany doświadczeń, pozwoliły nam na sformułowanie kilku kluczowych rekomendacji. Podjęcie ich jest konieczne, aby przyspieszyć wymianę przestarzałych pieców:
Doradztwo bezpośrednie wśród mieszkańców posiadających przestarzałe piece jest najskuteczniejszą formą informowania. Konieczne jest szczególnie wśród osób, które same nie podejmują inicjatywy i nie są zainteresowane czy nawet nie wiedzą o konieczności wymiany źródła ogrzewania. Potrzeba rozwoju form doradztwa mobilnego w bezpośrednim dotarciu do mieszkańców oraz stacjonarnego w urzędach lub innych instytucjach publicznych bliskich mieszkańcom i mieszkankom.
W przypadku mniejszych gmin wiejskich i miejsko-wiejskich zapotrzebowanie na pracę ekodoradcy jest mniejsze ze względu na mniejszą liczbę mieszkańców, stąd powinno się dzielić funkcję ekodoradcy, który pracowałby w kilku sąsiadujących miejscowościach.
W szerzeniu informacji o ekodoradztwie pomocne mogą być kontakty ze strażą miejską/gminną, która wykonuje kontrole palenisk. Także współpraca z lokalnymi parafiami, szkołami, organizacjami pozarządowymi czy jednostkami pomocniczymi gmin pozwala dotrzeć do konkretnych grup mieszkańców.
Ważne jest, aby ekodoradcami były osoby wykfalifikowane i z zewnątrz instytucji gmin miejskich i wiejskich. Urzędnicy przyjmujący wnioski o dotację i je rozliczający powinni pozostać niezależni, nie powinni bezpośrednio doradzać w niektórych kwestiach, np. wyboru wykonawców czy decyzji o najlepszym źródle ogrzewania.
Najbardziej pożądaną informacją dla osób, które zastanawiają się nad wymianą źródła ogrzewania jest koszt instalacji oraz koszty ponoszone po wymianie źródła ogrzewania – te informacje powinny być ważną i integralną częścią ekodoradztwa. Warto też zadbać, aby kalkulatory szacowania kosztów ogrzewania byłby łatwo dostępną informacją dla mieszkańców oraz osób zajmujących się dotacjami w urzędach gmin i miast. Równie pomocą informacją w świadczeniu usług ekodoradztwa byłby także publiczny rejestr firm świadczących usługi instalacji różnych źródeł ogrzewania w województwie.
Posłuchaj o przebiegu projektu, wynikach badań i spostrzeżeniach Społecznych Ekodoradców:
Podczas projektu, z inicjatywy jednej ze Społecznych Ekodoradczyń, powstała petycja w sprawie zwiększenia działań na rzecz czystego powietrza w Toruniu:
Projekt Społeczni ekodoradcy realizowaliśmy w partnerstwie z Bydgoskim Alarmem Smogowym oraz Wydziałem Ekologii i Środowiska Urzędu Miasta Torunia od listopada 2022 do stycznia 2024 roku.
Projekt finansowany był przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.