Kongres Ruchów Miejskich, czyli koniec partyzantki, tworzymy sprawną, demokratyczną instytucję
4 czerwca 2016, po pięciu latach oddolnej i wolnej od formalnych rygorów aktywności w ogólnopolskiej sieci Kongres Ruchów Miejskich, aktywiści i aktywistki powołali do życia Związek Stowarzyszeń Kongres Ruchów Miejskich (czyli federację).
Pięć lat aktywnej działalności wielu inicjatyw i organizacji, zajmujących się poprawą jakości życia mieszkanek i mieszkańców polskich miast przyniosło trwałe zmiany w krajobrazie miejskim. Tematy wcześniej uważane za stricte branżowe, więc hermetyczne, jak polityka przestrzenna, problemy mieszkaniowe, niewydolny transport, zieleń w mieście, dostępnośc usług publicznych czy stan czystości powietrza, weszły do powszechnego obiegu codziennych wiadomości z życia miast. Termin „partycypacja społeczna” to priorytet — przynajmniej deklaratywny — większości publicznych władz miejskich w Polsce.
Te zmiany to efekt pracy u podstaw tysięcy już miejskich aktywistek i aktywistów w Polsce. Są wśród nas zarówno miłośnicy swojej dzielnicy czy osiedla, zainteresowani poprawą estetyki w najbliższym otoczeniu, ogólnopolscy eksperci tematyki miejskiej, jak i politycy oraz urzędnicy samorządów miejskich.
Pierwszy Kongres Ruchów Miejskich odbył się w 2011 r. w Poznaniu, potem były kolejne: w Łodzi (2012), na którym opracowaliśmy społeczną recenzję projektu Krajowej Polityki Miejskiej, w Białymstoku (2013) i w Gorzowie Wielkopolskim. Na tym ostatnim, we wrześniu 2015 r., przyjęliśmy 15 Tez Miejskich (poniżej) oraz rezolucję o sformalizowaniu oddolnej sieci współpracy ruchów miejskich w ciało o osobowości prawnej, zdolnej do szerokich działań formalnych. To znacznie zwiększy naszą sprawność działania i poszerza możliwości, poczynając od własnej siedziby z adresem, a na wystąpieniach do sądów wcale nie kończąc.
W sobotę, 4 czerwca br. na zaproszenie Stowarzyszenia Czas Mieszkańców i Pracowni Zrównoważonego Rozwoju w toruńskim ośrodku „Domkultury! BYDGOSKIE PRZEDMIEŚCIE” przedstawiciele 14 organizacji z 10 miast podjęli uchwały o założeniu Związku Stowarzyszeń pod nazwą “Kongres Ruchów Miejskich” z siedzibą w Poznaniu. Lista członków założycieli poniżej.
Delegaci oraz goście przez blisko 7 godzin pracowali nad ostateczną wersją statutu — celów, sposobów działania i struktur wewnętrznych federacji KRMu. Na koniec dnia jednogłośnie przyjęto wypracowany partycypacyjnie statut, wybrano też Zarząd Kongresu Ruchów Miejskich i Komisję Rewizyjną.
Prezesem zarządu KRM został Lech Mergler, wydawca i publicysta, współinicjator Kongresu Ruchów Miejskich w Poznaniu, wiceprezes Stow. Prawo do Miasta (Poznań), które w wyborach miejskich 2014 poparło prezydenta Poznania Jacka Jaśkowiaka.
Na wiceprezeski KRMu wybrano: Martę Bejnar-Bejnarowicz, z zawodu architektkę, radną Miasta Gorzów Wielkopolski oraz prezeskę Stowarzyszenia Ludzie dla Miasta. Oraz Lidię Makowską, kulturolożkę i germanistkę, członkinię Stowarzyszenia Lepszy Gdańsk oraz radną Dzielnicy Wrzeszcz Górny.
Do Komisji Rewizyjnej wybraliśmy Marcina Jarzynowskiego (Stow. Miasto Jest Nasze, Warszawa), Pawła Kołacza (Stow. Czas Mieszkańców, Toruń) i Katarzynę Szczepańską (Komitet Inicjatyw Lokalnych, Gdańsk Wrzeszcz).
Wykonaliśmy pierwszy, ale najważniejszy krok na drodze instytucjonalizacji KRM. Kolejnym zadaniem będzie rejestracja Związku Stowarzyszeń w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz przygotowanie Walnego Zebrania i kolejnego Kongresu Ruchów Miejskich. Po formalnej rejestracji możliwe będzie przyjmowanie do federacji stowarzyszeń zwykłych, nierejestrowanych w sądzie, w których działa większość z nas, oraz innych organizacji. Zainteresowanych przyłączeniem się do struktury KRM jest, na początek, kilkadziesiąt mniejszych i większych organizacji i ruchów miejskich z całego kraju. Warunkiem podstawowym przyjęcia do związku jest akceptacja przez organizację 15 Tez Miejskich (poniżej).
Kongres Ruchów Miejskich przyjął w statucie zapis, że członkowie władz federacji nie mogą być członkami żadnej partii politycznej, żeby nie powstawał konflikt lojalności. KRM jest gotów współpracować z wszystkimi partiami demokratycznymi na zasadzie „zdystansowanego partnerstwa”. Działalność KRM będzie finansowana ze składek członkowskich i darowizn, siedziba federacji będzie zlokalizowana przy Stowarzyszeniu Prawo do Miasta w Poznaniu.
Lista organizacji założycielskich Związku Stowarzyszeń Kongres Ruchów Miejskich:
- Stowarzyszenie Czas Mieszkańców (Toruń)
- Fundacja Zielone Światło (Warszawa)
- Stowarzyszenie Mieszkańcy Dla Sopotu
- Fundacja Dialog — Fundacja Inicjatyw Obywatelskich (Łomianki)
- Fundacja Pracownia Zrównoważonego Rozwoju (Toruń)
- Stowarzyszenie Lepszy Gdańsk
- Stowarzyszenie Rowerowe Katowice
- Stowarzyszenie Ludzie Dla Miasta (Gorzów Wielkopolski)
- Stowarzyszenie Prawo do Miasta (Poznań)
- Stowarzyszenie Kooperacja Miejska (Warszawa)
- Stowarzyszenie Miasto Jest Nasze (Warszawa)
- PSAL Pomorskie Stowarzyszenie Aktywni Lokalnie (Pruszcz Gdański)
- Fundacja Komitet Inicjatyw Lokalnych (Gdańsk Wrzeszcz)
- Stowarzyszenie Nowa Łódź
Kontakt z Zarządem
14 tez o mieście Kongresu Ruchów Miejskich
Gorzów Wielkopolski, 18 września 2015
Powołaliśmy w 2011 r. Kongres Ruchów Miejskich, by wspólnie pokonywać przeszkody, których nie mogliśmy przezwyciężyć, działając lokalnie w naszych miastach — przeszkody w postaci niedoboru potrzebnych miastom krajowych regulacji prawnych, państwowych polityk, instytucji i procedur. Miasta potrzebują mądrej, dalekowzrocznej polityki miejskiej i dobrego prawa, dobrych praktyk i standardów. Potrzebują ich, by żyło się w nich lepiej i by wyzwalał się skupiony w nich potencjał zrównoważonego rozwoju i aktywności obywatelskiej.
Kongres Ruchów Miejskich skupia organizacje, działaczki i działaczy miejskich podzielających przekonania na temat miast i ich rozwoju. Przekonania te stanowią nasz wspólny „miastopogląd”. Wartości, na których jest on oparty, to:
- Rozwój zrównoważony w duchu Karty Lipskiej z 2007 r. — trwały, chroniący przestrzeń, przyrodę i inne zasoby, nastawiony na jakość życia ludzi.
- Partycypacyjna demokracja miejska zapewniająca podmiotowość mieszkańcom i mieszkankom, obok woli większości oparta na prawach człowieka i ochronie mniejszości.
- Społeczna solidarność strzegąca równości szans, sprawiedliwych relacji społecznych i gwarantująca słabszym wsparcie miejskiej społeczności.
Tezy Miejskie rozwijają te wartości w odniesieniu do różnych obszarów życia miasta. To stwierdzenia dla nas najważniejsze, pod którymi podpisujemy się i którymi kierujemy się w naszych działaniach.
1. Mieszkańcy i mieszkanki mają niezbywalne prawo do miasta.
Jest nim prawo do korzystania z zasobów miasta i prawo do współdecydowania o najważniejszych sprawach miasta oraz mieszkanek i mieszkańców. Tych praw nie można nas pozbawić. Miasto jest dla mieszkanek i mieszkańców, bo stanowi środowisko naszego życia, a biznes, władza i polityka winny służyć nam i miastu.
2. Demokracja miejska to dla nas nie tylko wybory, lecz ciągła partycypacja mieszkańców w realnym podejmowaniu decyzji o mieście, oparta na edukacji obywatelskiej.
By partycypacyjna demokracja miejska mogła dobrze działać, konieczne jest wypracowanie i wdrożenie potrzebnych narzędzi proceduralnych takich jak referenda lokalne, inicjatywa uchwałodawcza mieszkańców, panele i sądy obywatelskie, planowanie partycypacyjne, konsultacje społeczne, budżet partycypacyjny i in.
3. Budżet miasta musi trafnie wyrażać potrzeby i aspiracje mieszkańców, które określają oni w trakcie ciągłego, obywatelskiego dialogu.
Obok budżetów partycypacyjnych (zwanych także obywatelskimi) dotyczących niewielkiej części finansów miejskich mieszkańcy powinni mieć znaczący wpływ na decyzje o dużych wydatkach inwestycyjnych oraz długoterminowe plany finansowe miasta.
4. Podstawową powinnością wspólnoty miejskiej jest opieka nad słabszymi jej członkiniami i członkami, zgodna z zasadami społecznej sprawiedliwości.
W szczególności: przeciwdziałanie biedzie, wykluczeniu, bezdomności, wspieranie mieszkańców będących w potrzebie z innych powodów, chronienie mniejszości zagrożonych dyskryminacją.
5. Miasto ma wspierać lokalny biznes, który nie zawsze może konkurować z globalnymi korporacjami.
Energia gospodarcza mieszkańców, zwłaszcza ta realizująca się w handlu i usługach, sprzyja lokalnej akumulacji kapitału, rozwojowi i zamożności miasta oraz tworzeniu stabilnych więzi gospodarczych.
6. Dość umów śmieciowych — praca finansowana z miejskich środków publicznych powinna być wzorcowa pod względem warunków pracy i płacy.
Pozwalają na to klauzule społeczne stosowane w przetargach — ich wdrażanie to obowiązek władz.
7. Miasto ma zapewniać mieszkania dostępne dla najliczniejszej grupy przeciętnie zamożnych mieszkanek i mieszkańców — lokale komunalne oraz lokale w budynkach prywatnych.
Polityka mieszkaniowa ma gwarantować mieszkania socjalne najuboższym, obronę praw lokatorek i lokatorów, zaangażowanie miasta w powstawanie dostępnych mieszkań na wynajem i podnoszenie jakości istniejącego zasobu komunalnego. Dość monopolu komercyjnego budownictwa deweloperskiego mieszkań na sprzedaż na kredyt, ograniczającego dostęp do mieszkania dużym grupom ludności.
8. Jakość życia mieszkanek i mieszkańców zależy od zakresu, dostępności i poziomu usług publicznych, które ma zapewnić miasto — często nie sprzyja temu ich prywatyzacja lub komercjalizacja.
Usługi publiczne obejmują systemy transportu i inne usługi komunalne, edukację, służbę zdrowia, usługi opiekuńcze, opiekę społeczną, sport masowy i rekreację, kulturę i rozrywkę, i in.
9. Rozwój zrównoważony wymaga ochrony środowiska, zwłaszcza środowiska przyrodniczego, którego stan jest istotnym czynnikiem kształtującym warunki życia w mieście.
Podstawowymi wyzwaniami dla „miejskiej ekologii” są hałas, zanieczyszczenie powietrza i wody, emisyjna i marnotrawna energetyka i transport, rabunkowa gospodarka ziemią i wodą, zajmowanie terenów zieleni pod inwestycje, ubytek drzew, nadprodukcja niesortowanych i nieprzetwarzanych odpadów.
10. Transport zrównoważony musi opierać się na wysokiej jakości systemie powszechnie dostępnej komunikacji publicznej oraz ruchu pieszym i rowerowym, zmniejszając rolę transportu samochodowego.
Tylko wzmocnienie systemu komunikacji publicznej w integracji z ruchem pieszym i rowerowym, tworzy warunki sprawnego przemieszczania się w obrębie miast i obszarów metropolitalnych.
11. Dość chaosu! Ład przestrzenny warunkuje sprawne funkcjonowanie miasta, minimalizując konflikty interesów w przestrzeni, a troska o estetykę przestrzeni sprzyja dobrostanowi i atrakcyjności miasta.
Ład przestrzenny nie powstaje w wyniku niezależnych, jednostkowych decyzji inwestycyjnych konkurujących podmiotów biznesowych — przeciwnie, one go degradują na dużą skalę. Jest on efektem kompleksowej, świadomej polityki przestrzennej, miejskiej i krajowej.
12. Rewitalizacja zdegradowanych i historycznych obszarów miejskich to jedno z głównych wyzwań, przed którym stoją polskie miasta. Od sprostania mu zależy ich rozwój i podtrzymanie tożsamości.
Jest ona publicznym, zintegrowanym działaniem podejmowanym we współpracy z lokalną społecznością i w jej interesie, mającym kompleksowy charakter, nieograniczonym do remontów, obejmującym wymiar społeczny (nacisk na funkcję mieszkaniową), ekologiczny, gospodarczy i urbanistyczno-architektoniczny.
13. Kultura jest podstawą i źródłem miejskiego sposobu życia.
Misją miasta jest uczynienie wartości kultury dostępnymi dla ogółu mieszkanek i mieszkańców, nie tylko elit, także w zakresie przygotowania mieszkanek i mieszkańców do udziału w kulturze przez powszechną edukację. Powszechne uczestnictwo w kulturze czyni nasze życie lepszym, a miasto — atrakcyjnym.
14. Potrzebna jest długofalowa dekoncentracja kraju, zwłaszcza instytucji publicznych, sprzyjająca rozwojowi całości jego obszaru.
Dekoncentracja polega na lokalizowaniu instytucji krajowych w różnych miastach, poza stolicą, a instytucji regionalnych także poza miastami wojewódzkimi. Ma wymiar społeczny, gospodarczy i kulturalny.
15. Suburbanizacja — żywiołowe rozlewanie się strefy zurbanizowanej daleko poza miasto — to destrukcyjny, patologiczny proces, który należy powstrzymywać systemowo.
Suburbanizacja niszczy wieś i miasto, łamie zasady zrównoważonego rozwoju, jest sprzeczna z wizjami „miasta zwartego” i „miasta krótkich dróg”. Powoduje znaczne straty środowiskowe, ekonomiczne i społeczne — przez nadmiarową konieczność ciągłego przemieszczania się ludzi po wielkich obszarach oraz przesyłania towarów, transportowania wody, ścieków, opału, energii, odpadów, i in.