Bez lipy! Mamy społeczny projekt Bydgoskich Standardów Zieleni
25 kwietnia 2023 r. w Młynach Rothera podsumowaliśmy 2 lata pracy nad Bydgoskimi Standardami Zieleni oraz inne rezultaty działań, które wydarzyły się w ramach projektu Bez lipy!
Nad kwestiami dotyczącymi zieleni w Bydgoszczy pracował 40-osobowy Zespół ds. zieleni złożony z mieszkańców, przedstawicieli organizacji pozarządowych i rad osiedli, urzędników, naukowców, projektantów, deweloperów, przedstawicieli spółdzielni i zarządców wspólnot mieszkaniowych. Społeczny projekt Bydgoskich Standardów Zieleni to dla grupy osób zaangażowanych w prace projektowe najważniejszy rezultat projektu Bez lipy!
Zanim jednak dokument zacznie obowiązywać jako lokalne wytyczne w zakresie kształtowania miejskiej zieleni w Bydgoszczy zostanie poddany konsultacjom społecznym i wewnętrznym uzgodnieniom między instytucjami i jednostkami Urzędu Miasta. Potem trafi do akceptacji przez Prezydenta Miasta Bydgoszcz. Mamy nadzieję, że z początkiem przyszłego roku dokument Bydgoskich Standardów Zieleni, który dziś ma status rekomendacji zostanie przyjęty zarządzeniem prezydenta jako obowiązująca lokalna polityka obejmująca miejskie tereny zieleni.
Jak zatem standardy, po ich prawnym umocowaniu, będą wpływać na zieleń w Bydgoszczy i działanie jednostek Urzędu Miasta? Swoimi refleksjami podzielili się podczas spotkania uczestniczki i uczestnicy projektu Bez lipy!
Justyna Musiał, przedstawicielka Miejskiej Pracowni Urbanistycznej, wskazuje, że: “Standardy mówią w sposób opisowy jak kształtować zieleń, jak ją chronić. Podobnie jak inne opracowania w Bydgoszczy: katalog niebiesko-zielonej infrastruktury przygotowany przez Miejskie Wodociągi, standardy do infrastruktury rowerowej, katalog dobrych praktyk w projektowaniu przestrzeni pieszej, będą mogły stanowić podstawę do dokumentacji przetargowych i formułowania wytycznych projektowych. W ten sposób będą wspierać procesy planowania przestrzennego, regulując to, czego nie można zawrzeć w planach miejscowych”.
Justyna Rak, przedstawicielka Stowarzyszenia Architektów Polskich SARP Oddział Bydgoszcz, podkreśla, że: “W projekcie Bydgoskich Standardów Zieleni istniejąca zieleń i inwestycje się nie wykluczają. W dokumencie wprost zapisaliśmy zachowanie istniejącej zieleni jako priorytet przy realizacji inwestycji. Pokazujemy jak zadbać o zieleń, jak ją ochronić w trakcie inwestycji. Chcemy w ten sposób uwrażliwić inwestorów i wykonawców prowadzących inwestycje. Standardy mogą stanowić kompendium wiedzy dla projektantów i inwestorów, od których już dziś coraz częściej wymaga się projektowania przyjaznego dla środowiska”.
Bogna Rybacka, Ogrodnik Miejska i Zastępczyni Dyrektora Wydziału Zieleni i Gospodarki Komunalnej UMB, podkreśla, że obecnie często zdarza się, że projekty zagospodarowania przestrzeni powstają przed inwentaryzacją stanu istniejącego, przede wszystkim zieleni. Standardy mogą wzmocnić działania Referatu Zieleni, które między innymi polegają na zapobieganiu takim sytuacjom, gdy zieleń miejska musi dostosować się do wizji projektanta.
Czego potrzeba, poza dopracowaniem dokumentu i zaakceptowaniem go przez Prezydenta, aby wytyczne dotyczące miejskiej zieleni przełożyły się na praktykę?
Paweł Górny, przedstawiciel Bydgoskiego Ruchu Miejskiego, podkreśla, że “Potrzebny jest nadrzędny cel w projektowaniu miasta, który będzie uwzględniał spójne podejście do miejskiej zieleni. Aby to osiągnąć trzeba zmierzyć się z silosowością działania jednostek miejskich, które muszą zacząć współpracować i wzajemnie się porozumieć”. Wtóruje mu Patryk Konsorski, również z Bydgoskiego Ruchu Miejskiego, który podkreśla, że “wyzwaniem będzie nie tylko współpraca jednostek miejskich przy wdrażaniu postanowień Bydgoskich Standardów Zieleni, ale konieczna jest też współpraca ze społecznikami, aby wszystko dalej toczyło się we wspólnym kierunku”.
Jednym z narzędzi, które może wesprzeć współpracę na rzecz wdrażania lokalnej polityki kształtowania miejskiej zieleni jest powołany na czas trwania projektu Zespół ds. zieleni. Górny podkreśla, że w Bydgoszczy istnieją podobne zespoły (jak Zespół do działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego Miasta Bydgoszczy, Rada ds. Partycypacji Społecznej czy Zespół ds. polityki rowerowej) działające na styku urzędników, społeczników i innych instytucji miejskich. Kontynuowanie prac Zespołu ds. zieleni pozwoliłoby na utrzymywanie bieżącego kontaktu między osobami zaangażowanymi w kwestie zieleni i adresowanie bieżących potrzeb w zakresie zieleni, a także do ewaluacji działania Bydgoskich Standardów Zieleni.
Tomasz Chmielnik, właściciel przedsiębiorstwa Eko-Park, który jako jeden z kilku wykonawców zajmuje się zielenią w Bydgoszczy, zwraca uwagę, że kluczowe będzie praktyczne stosowanie zapisów Bydgoskich Standardów Zieleni oraz ich egzekwowanie: “Jedno to jest stanowienie prawa, a drugie to jego przestrzeganie i egzekwowanie. Jeśli wszyscy wykonawcy będą się do tego stosować i będziemy z tego rozliczani, tak jak należy, to można powiedzieć, że standardy będą miały pozytywny wpływ na zieleń w Bydgoszczy. Dokument to jedno, ale trzeba też odpowiednio wybierać ludzi, fachowców dbających o zieleń oraz przygotowywać odpowiednio przetargi, które te wybory zabezpieczą”.
Co dalej z projektem Bydgoskich Standardów Zieleni?
W momencie, gdy dokument zacznie funkcjonować jako lokalna polityka kształtowania miejskiej zieleni kolejnym wyzwaniem będzie jego upowszechnienie, aby był w praktyce wykorzystywany nie tylko przez jednostki miejskie, podkreśla Natalia Babachanian, przedstawicielka Biura Komunikacji Społecznej UMB: “Jest wiele przykładów dokumentów, które powstały i nie są dostępne dla mieszkańców. Czy ludzie będą z tego korzystali trochę zależy to od nas. Trzeba te informacje przekazać do ludzi, w skróconej, jeszcze prostszej formie. Musimy wybrać kluczowe zagadnienia i z nimi pracować, ponieważ nie da się komunikować i edukować o wszystkim na raz. To jest teraz nasze zadanie. Staraliśmy się zaproponować takie zapisy, które są możliwe do realizacji na przykład to, żeby standardy w odpowiedniej formie były dostępne na stronach miejskich”.
Pewnym rozwiązaniem wdrażającym zapisy dokumentu w życie jest też wprowadzanie elementów dotyczących zieleni jako obligatoryjnych w różnych programach miejskich skierowanych do mieszkańców i mieszkanek Bydgoszczy.
Czy nie dało się tego dokumentu wypracować w krótszym czasie i nie angażując pracy tylu osób?
Zapewne tak. Standardy zieleni powstają w wielu większych i mniejszych miastach jako lokalne polityki. Celem projektu Bez lipy! nie było jednak tylko stworzenie podstaw do lokalnej polityki, a zbudowanie szerokiego środowiska, które będzie rozumiało na czym polega dbanie o zieleń w Bydgoszczy i podzielają wspólne stanowisko w tym obszarze.
Natalia Babachanian podkreśla korzyści wspólnej pracy: “Sam fakt, że mamy ten projekt dokumentu Bydgoskich Standardów Zieleni to jest sukces. Każdy z nas reprezentuje inne środowisko, każdy ma inne doświadczenia. Nie raz mieliśmy różne zdania i różnie widzieliśmy możliwości, które mamy, a udało nam się wypracować coś wspólnego, choć dużo kwestii wymagało pogodzenia”.
Krzysztof Ślebioda, jeden z koordynatorów prac Zespołu ds. zieleni z Pracowni Zrównoważonego Rozwoju, podkreśla, że: “Dzięki temu projektowi powstała grupa osób, która podniesie rękę, gdy komuś przyjdzie do głowy, aby nie brać wytycznych Bydgoskich Standardów Zieleni pod uwagę i zaangażuje się w proces wdrażania dokumentu w życie”.
Wszyscy mamy świadomość, że projekt Bez lipy! choć formalnie dobiega końca, to w Bydgoszczy będzie kontynuowany, ponieważ prace nad Bydgoskimi Standardami Zieleni wymagają dalszych kroków.
Trzeba też zaznaczyć, że standardy zieleni są dokumentem żywym, który musi być stale ewaluowany i ulepszany, dostosowywany do zmieniających się warunków, technologii, potrzeb. Takie doświadczenia płyną także z innych miast, które standardy zieleni już wdrożyły, co podkreślała podczas spotkania dr hab. Edyta Rosłon-Szeryńska z Katedry Architektury Krajobrazu SGGW, która nadzorowała merytorycznie prace nad Bydgoskimi Standardami Zieleni.
W ramach Bez lipy! poza projektem lokalnej polityki dotyczącej zieleni powstało także narzędzie IT do gromadzenia danych o drzewach, które pomoże zarządzać miejską zielenią. Aplikacja pozwala na inwentaryzację drzewostanu, budowanie bazy danych o drzewach, planowanie nasadzeń i zabiegów utrzymaniowych, a także obliczanie wartości odtworzeniowej drzew. Na razie narzędzie będzie wykorzystywane wewnętrznie przez jednostki miejskie zajmujące się zielenią. Istnieje jednak możliwość upublicznienia wybranych danych mieszkańcom i mieszkankom.
Dzięki zaangażowaniu mieszkanek i mieszkańców Bydgoszczy wzbogaciliśmy też fizycznie miejskie tereny publiczne w zieleń realizując zielone interwencje w czterech lokalizacjach:
w Parku Bydgoskich Spółdzielców na osiedlu Bajka w Fordonie,
przed SP31 przy ul. Karłowicza,
przy warsztacie aktywizacji mieszkańców na osiedlu Błonie,
na skwerze przy przystanku autobusowym na Kapuściskach.
Projekt Bez lipy! zrealizowano z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.
Liderem prowadzącym projekt jest Pracownia Zrównoważonego Rozwoju, partnerami: Wydział Zieleni i Gospodarki Komunalnej oraz Wydział Zintegrowanego Rozwoju i Środowiska Urzędu Miasta Bydgoszczy.
