Społeczni Ekodoradcy
Trwające projektyRuszamy do walki ze smogiem w Toruniu. Celem projektu jest zaangażowanie mieszkańców pięciu najbardziej zanieczyszczonych smogiem okręgów Torunia w ograniczanie niskiej emisji poprzez aktywne włączenie ich w działania informacyjno-edukacyjne skierowane do posiadaczy przestarzałych pieców węglowych.
Zrekrutujemy i przeszkolimy 20-osobową sieć społecznych doradców antysmogowych, którzy będą docierać do mieszkańców, informując ich o konieczności wymiany ogrzewania, dostępnych dotacjach i punktach doradczych w Toruniu. Doradcy będą diagnozować problemy i bariery spowalniające proces wymiany pieców, które posłużą do formułowania rekomendacji zmian oferty pomocowej Torunia.
Równolegle prowadzona będzie kampania edukacyjno-informacyjna. Przez cały okres działalności doradców zapewnimy im opiekę merytoryczną i spotkania wzmacniające grupę. 10 doradców będzie miało możliwość uzyskania certyfikatu audytora energetycznego. Zorganizujemy warsztaty dla przedstawicieli samorządów z województwa, których celem będzie przedstawienie rekomendacji wynikających z realizacji projektu i dyskusja nad wprowadzeniem nowych rozwiązań w gminach. Działania projektu pozwolą na zebranie danych do wprowadzenia zmian w systemowych narzędziach antysmogowych, a te w kolejnych latach przełożą się na zwiększenie tempa wymiany pieców oraz poprawę jakości powietrza.
Projekt realizujemy w partnerstwie z Bydgoskim Alarmem Smogowym i Wydziałem Środowiska i Ekologii Urzędu Miasta Torunia.
Posłuchaj o projekcie w Radiu PiK
Koordynatorka z ramienia PZR
Aktualności projektu
Dlaczego ten projekt jest ważny?
Jakość powietrza jest w Polsce jednym z kluczowym tematów debaty publicznej ostatnich lat, a pojęcia takie jak smog, pył zawieszony czy alarm smogowy mało komu są obce. Według danych GIOŚ, w 2018 r. w Polsce największy udział przypisuje się zanieczyszczeniom pochodzącym z sektora komunalno-bytowego (indywidualnego ogrzewania) – 40,2%, gdzie do głównych zanieczyszczeń zaliczyć należy pyły zawieszone, powstające w domowych paleniskach. Badania wśród przedstawicieli polskich miast wskazują, że problem jakości powietrza jest kluczowym wyzwaniem. Niezależnie od wielkości miasta najczęściej wskazywanym problemem jest ograniczanie wykorzystania tradycyjnych nośników energii cieplnej oraz poprawa efektywności energetycznej budynków. (Rzeńca, A, Sobol, A., Ogórek, P., 2021. Raport o stanie polskich miast. Środowisko i adaptacja do zmian klimatu).
Audyty NIK przeprowadzone w polskich samorządach i europejski audyt działań na rzecz jakości powietrza wskazują też na:
- konieczność ewaluowania realizowanych działań,
- potrzebę zwiększenia koordynacji działań i współpracy podmiotów na rzecz poprawy jakości powietrza,
- zwiększenie świadomości społecznej w zakresie zanieczyszczeń powietrza,
- poprawę monitoringu powietrza (Joint report on air quality, Raport NIK P/19/031).
W celu ograniczanie niskiej emisji w Polsce w ostatnich latach wprowadzane są tzw. uchwały antysmogowe określające rodzaje paliw dopuszczonych do spalania oraz wyznaczające terminy, od których nie można już użytkować pieców o określonych klasach. Dla miasta Torunia obowiązują dwa akty prawa lokalnego: uchwała antysmogowa dla woj. kuj-pom z 2019 r. oraz jej zaostrzenie dla 8 miejscowości z województwa, w tym Miasta Toruń. Zgodnie z ich postanowieniami bezklasowe piece na paliwa stałe można użytkować tylko do 31.12.2023 roku, a od 1.01.2022 nie można instalować urządzeń grzewczych na paliwa stałe tam, gdzie w ulicy jest dostępna sieć ciepłownicza lub gazowa.
W Toruniu największy udział w zanieczyszczeniu powietrza ma emisja komunalno-bytowa (65,9%) oraz emisja punktowa (17,5%) (dane za 2019 rok). Stan jakości powietrza jest monitorowany przez 10 stacji pomiarowych w ramach miejskiego systemu monitoringu jakości powietrza. Wyniki bieżących obserwacji są w sposób ciągły udostępnione na miejskiej stronie internetowej oraz dostępne w aplikacji mobilnej EKOToruń. Osiedla z najwyższymi przekroczeniami średniodobowych norm jakości powietrza w Toruniu to: Wrzosy, działki św. Józefa, działki PZWANN, Stawki i Podgórz. W mieście jest ponad 10 tys. źródeł ogrzewania na paliwa stałe. Ich koncentracja występuje w miejscach z liczną starą zabudową jednorodzinną oraz kamienicami w zasobach komunalnych, gdzie nadal dominują kaflowe piece węglowe.
Toruń od lat zachęca mieszkańców do korzystania z miejskiego wsparcia finansowego na zamianę systemu ogrzewania. W okresie 1997-2020 w wyniku prowadzonych działań zlikwidowano 8221 palenisk węglowych i udzielono w sumie 25,6 mln zł dotacji. W 2020 r. wydatkowano na ten cel 2 198 654,75 zł likwidując 186 kotłów oraz 243 pieców kaflowych.
W UMT działa punkt konsultacyjno-informacyjny do obsługi Programu „Czyste Powietrze”, gdzie mieszkańcy mogą uzyskać niezbędne informacje na temat programu i zasad ubiegania się o dofinansowanie, skorzystać z pomocy urzędników w procesie składania wniosków i rozliczeniu dotacji. W tym samym miejscu można uzyskać doradztwo odnośnie miejskiego programu dofinansowania do wymiany ogrzewania.
Informacje pozyskane z UMT wskazują, że od początku roku zainteresowanie dotacjami do wymiany ogrzewania gwałtownie spada. W pierwszych 3 miesiącach 2022 roku złożono jedynie 33 wnioski o dotację miejską, w porównaniu z 87 w analogicznym okresie zeszłego roku. Z pewnością wpływ na tą sytuację mają czynniki zewnętrzne (zmiany na rynkach cen nośników energii cieplnej, wojna na Ukrainie). Jednak pracowniczka UMT obsługująca punkt konsultacyjno-informacyjny „Czyste Powietrze” wskazuje także na generalny problem niskiej świadomości mieszkańców Torunia w zakresie skutków niskiej emisji dla zdrowia, ale także w zakresie obowiązujących przepisów. Mieszkańcy, którzy obecnie zgłaszają się do punktu z reguły nie wiedzą o zaostrzeniu uchwały antysmogowej dla Torunia i braku możliwości wymiany pieców na kolejne piece na paliwa stałe.
Nasze dotychczasowe doświadczenia z działań antysmogowych w Bydgoszczy wskazują, że najskuteczniejsza jest praca w terenie i bezpośrednie dotarcie do mieszkańców. Jest to ostatni moment na zintensyfikowanie działań i połączenie sił lokalnych decydentów, NGO, społeczników i samych mieszkańców. Dotychczasowe aktywności podejmowane przez UMT w zakresie informowania i motywowania mieszkańców Torunia do wymiany źródeł ogrzewania są niewystarczające i nie pozwolą na osiągnięcie stawianych przed Toruniem celów.
Dlatego stworzymy sieć Społecznych Ekodoradców, którzy będą w sposób bezpośredni przekazywać informacje mieszkańcom, szczególnie posiadaczom bezklasowych pieców, o dostępnych dotacjach i pomocy w wymianie źródeł ogrzewania. Będą zbierać też informacje o potrzebach i obawach mieszkańców związanych z wymianą ogrzewania. Wdrożenie zmian, na podstawie zebranych informacji i doświadczeń z pracy terenowej doradców pomoże przyśpieszyć tempo wymiany węglowych pieców i poprawi jakość powietrza w Toruniu.
