Dbamy o to, żeby nasze projekty rozwiązywały konkretne problemy. Dlatego zawsze przed przystąpieniem do działania przeprowadzamy diagnozę lokalną, włączając do współpracy różne środowiska. Dlaczego? Bo wtedy mamy pewność, że osoby, których dotyczyć będą zmiany, zostały włączone w proces i będą mogły współdecydować.
Poznaj nasze projekty!
Projektowanie partycypacyjne to metoda, która poszerza ekspercką perspektywą o wiedzę i doświadczenia odbiorców projektowanych rozwiązań. Gdy idziemy miejskim skwerem wśród drzew albo odpoczywamy na ławce w cieniu, często nie zastanawiamy się, jak silnie obecność miejskiej zieleni wpływa na nasze samopoczucie.
Zasoby przyrodnicze miasta to nie tylko bariera przed upałem i hałasem, ale też nieformalna przestrzeń spotkań i swobodnego odpoczynku. Czym jest i jak w praktyce wygląda ten proces? W miarę jak miasto się rozwija, każdy z nas może przyczynić się do tego, by terenów zieleni publicznej było więcej, by były dostępne i lepiej zaprojektowane.
Dobre praktyki w zarządzaniu miejską zielenią opierają się nie tylko na zapisach planistycznych i inwestycyjnych, ale również na wsłuchiwaniu się w głosy mieszkańców. Choć podstawą są dokumenty strategiczne, takie jak plany miejscowe, programy rewitalizacji czy analizy środowiskowe, to ich skuteczność zależy w dużej mierze od tego, czy potrafią uchwycić realne potrzeby społeczności lokalnej. Każdy park czy skwer jest bowiem współtworzony przez mieszkańców: ich nawyki, obecność, rytuały dnia codziennego. To oni wiedzą, gdzie brakuje cienia, a które alejki są zbyt wąskie dla wózka czy roweru.
Projektowanie partycypacyjne pozwala więc na identyfikację potrzeb, które mogłyby umknąć nawet najbardziej wnikliwym specjalistom. Lokalni użytkownicy doskonale znają niedogodności, problemy i wyzwania związane z daną przestrzenią czy usługą. Dodatkowo, włączenie perspektywy użytkowników często prowadzi do bardziej innowacyjnych i jednocześnie lepiej dopasowanych rozwiązań łącząc ekspercką wiedzę techniczną z praktycznym doświadczeniem.
Właśnie z tej potrzeby powołaliśmy projekt GreenLab Toruń – miejski eksperyment zaprojektowany po to, by włączyć mieszkańców w dialog o zielonej infrastrukturze. GreenLab to przestrzeń do rozmowy – o zieleni, środowisku i tym, jak wspólnie chcemy kształtować miasto. Realizowany jest w duchu partycypacji – angażując różne strony: mieszkańców, urzędników, organizacje społeczne, ekspertów i projektantów. Równie istotne było, aby wypracowane wspólnie rekomendacje nie pozostały jedynie zapisem rozmów, ale zostały rzeczywiście uwzględnione – by instytucje miejskie mogły się do nich odnieść, ocenić ich wykonalność i zadeklarować konkretne działania.
Przeczytaj więcej o głównych założeniach projektu TUTAJ.
Od 2022 roku odbyły się trzy edycje projektu. Efektem wspólnej pracy były konkretne rekomendacje dla toruńskiego samorządu, dotyczące m.in. inwentaryzacji zieleni, retencji wody, placów zabaw, komunikacji z Radami Okręgów czy projektowania wybiegów dla psów. Część zaleceń z edycji 2023 została już wdrożona – zrealizowano spacer badawczy po Bulwarze Filadelfijskim, w trakcie którego wspólnie z mieszkańcami zebrano uwagi dotyczące niedawno zmodernizowanej przestrzeni; rozpoczęto pilotaż społecznej inwentaryzacji drzew w parku Glazja, a także – zgodnie z rekomendacją – zwiększono zatrudnienie i budżet Wydziału Środowiska i Ekologii.
W każdym z tych przypadków punktem wyjścia była wiedza mieszkańców i ich codzienne doświadczenie korzystania z przestrzeni miejskiej. Rekomendacje opracowane w GreenLabie nie tylko trafiły do urzędników – w wielu przypadkach zapoczątkowały konkretne działania po stronie miasta.
Do udziału w GreenLabie nie trzeba mieć specjalistycznego przygotowania – wystarczą doświadczenie życia w mieście i chęć zaangażowania. Uczestnicy reprezentują różne środowiska i punkty widzenia. To właśnie ta różnorodność jest siłą programu i pozwala budować porozumienie.
Zachęcamy do udziału w kolejnych edycjach GreenLabu i do aktywności na rzecz zieleni. Przestrzeń, w której żyjemy, zależy również od naszych codziennych decyzji i zaangażowania.
Autorka artykułu
Agnieszka Trzaska
Projektowanie partycypacyjne to metoda, która poszerza ekspercką perspektywą o wiedzę i doświadczenia odbiorców projektowanych rozwiązań. Czym jest i jak w praktyce wygląda ten proces?
Przyzwyczailiśmy się, że projektowanie rozwiązań, przestrzeni publicznych czy programów działania instytucji oddajemy w eksperckie ręce. W tak ważnych społecznie procesach niezbędna jest specjalistyczna wiedza, rozumienie systemu, znajomość narzędzi i przepisów prawa. Powszechny system polityk publicznych także wspiera eksperckie rozwiązania poprzez konkursy architektoniczne, konkursy na dyrektorów instytucji kultury czy przetargi.
Projektowanie partycypacyjne proponuje inne podejście, dając głos lokalnym użytkownikom, do których adresowany jest projekt. W centrum, zamiast indywidualnych pomysłów specjalistów, stawia potrzeby wyrażone przez użytkowników. Takie przesunięcie perspektywy znacząco zmienia dynamikę całego procesu projektowego. Zamiast odgórnego narzucania rozwiązań przez ekspertów, którzy mogą mieć ograniczone zrozumienie codziennych realiów danej społeczności czy przestrzeni, otwieramy się na wiedzę wynikającą z bezpośredniego doświadczenia. Mieszkańcy, użytkownicy czy klienci stają się współtwórcami rozwiązań.
Projektowanie partycypacyjne pozwala więc na identyfikację potrzeb, które mogłyby umknąć nawet najbardziej wnikliwym specjalistom. Lokalni użytkownicy doskonale znają niedogodności, problemy i wyzwania związane z daną przestrzenią czy usługą. Dodatkowo, włączenie perspektywy użytkowników często prowadzi do bardziej innowacyjnych i jednocześnie lepiej dopasowanych rozwiązań łącząc ekspercką wiedzę techniczną z praktycznym doświadczeniem.
Projektowanie partycypacyjne sprawdza się szczególnie przy tworzeniu przestrzeni publicznych (parków, placów, skwerów), projektowaniu instytucji służących lokalnej społeczności (bibliotek, domów kultury), rewitalizacji obszarów miejskich oraz w sytuacjach, w których spotykają się różne potrzeby i perspektywy użytkowników przestrzeni, czy instytucji..
Zobacz jak zrealizowaliśmy proces partycypacji dla Centrum Kultury Fordon w Bydgoszczy TU.
Proces opiera się na współpracy osób reprezentujących różne kompetencje – projektowe, społeczne i komunikacyjne. Aby jego efekt był realnie użyteczny, trwały i akceptowany społecznie, konieczne jest zaangażowanie reprezentantów kilku kluczowych grup:
Projektanci nie tracą na znaczeniu w procesie partycypacyjnym – przeciwnie, ich rola staje się bardziej złożona. Jednym z ich najważniejszych zadań jest przełożenie języka osób nieeksperckich na język techniczny – dokumentów, rysunków, wytycznych. To oni odpowiadają za przeniesienie pomysłów i oczekiwań społecznych na konkretne rozwiązania przestrzenne i funkcjonalne.
Wiedza użytkowników przestrzeni jest unikatowa i często niedostępna dla projektantów – dotyczy codziennego funkcjonowania miejsca, jego niewidocznych potencjałów i barier. Projektanci i projektantki nie tylko włączają te informacje do projektu. Informują także uczestników procesu o konsekwencjach proponowanych rozwiązań – np. kosztach, dostępności, bezpieczeństwie czy wpływie na środowisko.
W procesie niezbędne są także kompetencje innych specjalistów – urbanistów, socjologów, ekspertów ds. dostępności, środowiska czy kultury. Ich wiedza uzupełnia perspektywę projektantów i pozwala na kompleksowe ujęcie problemu.
Dzięki ich kompetencjom możliwe jest wypracowanie takich rozwiązań, które nie tylko spełniają wymogi formalne, ale także są zrozumiałe, akceptowalne i rzeczywiście użyteczne dla przyszłych użytkowników.
Mieszkańcy są nie tylko odbiorcami, ale także współtwórcami projektu. Dzięki ich udziałowi przestrzeń zyskuje znaczenie. Staje się bardziej dostępna, inkluzywna i lepiej osadzona w lokalnym kontekście. Wnoszą doświadczenie codziennego użytkowania, wskazują niewidoczne problemy i inspirują realnymi potrzebami.
Efektem procesu projektowania partycypacyjnego jest projekt – często w formie szczegółowych wytycznych oraz dokumentacji rysunkowej – zaakceptowany społecznie i osadzony w kontekście lokalnym. To projekt, który uwzględnia potrzeby osób w różnym wieku, o różnych stylach życia, możliwościach mobilności, statusie materialnym i nawykach korzystania z przestrzeni.
Kluczową rolę odgrywają także osoby prowadzące proces – facylitator lub facylitatorka. To oni odpowiadają za zadawanie właściwych pytań, moderowanie dyskusji i tworzenie przestrzeni, w której mogą wybrzmieć potrzeby, pomysły i marzenia mieszkańców.
Facylitacja wymaga specjalistycznej wiedzy z zakresu diagnozy społecznej, komunikacji i projektowania procesów grupowych. Projektanci nie zawsze dysponują tymi kompetencjami, dlatego projektowanie partycypacyjne to zawsze praca zespołowa – łącząca doświadczenie architektów, badaczy społecznych, edukatorów, animatorek i specjalistek od kultury.
Kluczową rolę odgrywają też osoby inicjujące proces. To przedstawiciele instytucji publicznych, samorządów, jednostek kultury oraz lokalni liderzy i liderki. Ich decyzja o wdrożeniu partycypacyjnego modelu projektowania otwiera przestrzeń dla dialogu i współtworzenia rozwiązań osadzonych w kontekście społecznym i przestrzennym.
Projektowanie partycypacyjne to podejście, które daje możliwość współtworzenia rozwiązań przez tych, którzy z nich potem korzystają na co dzień, dzięki czemu projekty są trafne, akceptowane społecznie i wpisane w lokalny kontekst. Ale to nie wszystko – taki proces wzmacnia też relacje społeczne, poczucie wpływu i zaufanie do instytucji publicznych. Projekty lepiej dopasowane do lokalnych warunków, redukują ryzyko społecznych konfliktów i wzmacniają zaufanie do instytucji publicznych.
Jako Pracownia Zrównoważonego Rozwoju realizujemy procesy projektowania partycypacyjnego łącząc planowanie przestrzenne z dialogiem społecznym, opierając się na wartościach otwartości, współpracy i odpowiedzialności. Takie podejście nie tylko prowadzi do tworzenia lepszych przestrzeni. Wzmacnia też społeczności, buduje zaufanie i prowadzi do trwałych zmian. Każdy nowy projekt traktujemy jako szansę na wspólne działanie z ludźmi i dla ludzi – z uwagą na lokalny kontekst i z odpowiedzialnym myśleniem o przyszłości.
Autorka artykułu
Joanna Suchomska
Wspólnie z mieszkańcami opracowaliśmy szczegółowy plan rewitalizacji Starego Miasta w Toruniu
Stworzyliśmy super skuteczny mechanizm zgłaszania problemów w przestrzeni miejskiej.
Wsparliśmy samorząd Pruszcza Gdańskiego i lokalne organizacje w partycypacyjnym opracowaniu koncepcji zagospodarowania dawnej cukrowni
Wspólnie z mieszkańcami stworzyliśmy Standardy Zarządzania Zielenią w Bydgoszczy.
Przeprowadziliśmy proces dialogowy pomiędzy mieszkańcami, władzami i wykonawcą, który zakończył się podpisaniem umowy społecznej
Przez 10 lat, co roku, piknikowaliśmy z mieszkańcami i mieszkankami Torunia na trawniku w centrum miasta
Wspólnie z mieszkańcami i mieszkankami Chełmna zaprojektowaliśmy sąsiedzkie podwórko – miejsce spotkań
Od lat wspieramy samorządy w prowadzeniu konsultacji społecznych.